Ai Điếu João Gilberto

Lời Việt: Nguyễn Thảo & Lê Vũ
Trình bày: Nguyễn Thảo, Lê Vũ
& Hồ Đắc Anh Thi
Hòa âm & phối khí: Lê Vũ
Final mix: LeVuMusic Studio
Photo: osdivergentes.com.br
Graphics: MarcMarc

NT: Ngày 6 tháng 7 năm 2019, người ca sĩ Ba Tây João Gilberto đã giã từ thế giới, mang theo ông tiếng hát nhẹ nhàng tình tứ của thập niên 50 và những tình ca lãng đãng bossa nova mà ông đã khai phá.  Vào thời bấy giờ, nhạc điệu samba rộn ràng cuống quít khắp nơi trên vùng đất Nam Mỹ này, Gilberto đã giảm tốc độ của samba, dẫn dắt người nghe qua những hợp âm mới lạ của thể nhạc jazz, trên những nhịp chỏi của tiếng đàn guitar của ông.  Và ông đã cất tiếng hát.

Chris Richard, người điểm nhạc của The Washington Post cho rằng, “Giọng hát của [Gilberto] nghe thật là thân mật – du dương hơn cả tiếng thở dài, nhịp nhàng hơn cả lời tình tự, nhưng chỉ hơn chút xíu mà thôi.”  Ông còn thêm, “Mỗi âm thanh hiện ra từ trên môi của ông ta mang cả một trời thoải mái tự tại.  Nhưng chúng ta phải hiểu rằng, ông đã tốn biết bao công sức để tìm cho ra chốt điểm ma mị ấy, nơi mà từng làn hơi thở đã hóa thành âm nhạc.”

LV: Nói đến bossa nova của Ba Tây thì phải nói đến João Gilberto, người được cho là “sư tổ” của bossa nova vì ông là nhạc sĩ tiên phong đã đưa tiết tấu đặc biệt bossa nova này đến tầm vóc vĩ đại của ngày hôm nay.  Nhạc phẩm Garota de Ipanema là một bossa nova thật tiêu biểu mà ai yêu chuộng giai điệu này đếu phải biết. Tôi rất thích bài này nên đã hòa 2 phiên bản khác nhau, một cho bạn và một cho Hồ Đắc Anh Thi. Tôi chắc rằng thể nào tôi cũng sẽ trở lại Garota de Ipanema với một phiên bản khác nữa trong tương lai, hy vọng với một giọng hát khác. Mong rằng hồn nhạc bossa nova sẽ mãi vang vọng với thời gian.

NT: Bài nhạc Garota de Ipanema là một trong những ca khúc nổi tiếng của ông, viết bởi Antônio Jobim , và cũng là bài nhạc đầu tiên đưa Astrude Gilberto vào làng âm nhạc thế giới trong phiên bản Anh ngữ The Girl from Ipanema.  Sau đây là những ca khúc tiêu biểu của João Gilberto đã xuất hiện trên KẻJazz, xin đăng lại như một ai điếu cho người nhạc sĩ tài hoa João Gilberto.

Nàng Ipanema

Nguyên tác: Garota de Ipanema
Nhạc: Antônio Carlos Jobim
Lời: Vinicius de Moraes
Lời Việt: Nguyễn Thảo
Hòa Âm & Phối Khí: Lê Vũ
Ghi âm & final mix: LeVuMusic Studio
Photo & Graphic Design: MarcMarc

LV:  The Girl From Ipanema là nhạc phẩm bossa nova kinh điển cho giới yêu chuộng nhạc Jazz Ba Tây.  Vậy mà đợi mãi mới thấy bạn gửi bản dịch của bài này. Tôi cũng nóng lòng xem coi mình có thể thực hiện được nhạc phẩm này không.  Té ra là tôi âu lo chuyện không đâu. Tác giả đã dùng cách chuyển hợp âm tài tình qua giai điệu của mình để tạo nên nét Jazz đặc biệt của bài.  Cho nên tôi chỉ cần dựng lên được dàn bài là đã có được một bossa nova thật jazzy quyến rũ.  Có những bài phải cố làm cho jazzy, riêng bài này không cần phải cố gắng gì cả.  Cái thử thách ở đây là ở cách hát.  Làm sao đẩy đưa theo những nhịp chõi và giữ cho làn hơi đều đặn, nhịp nhàng, nhẹ nhàng không phải là việc dễ làm. Thêm nữa là giai điệu có những trầm bổng thú vị, không theo lẽ thường, khó nắm bắt nếu người hát không có đủ khả năng thẩm âm.  Tôi chắc bạn cũng đồng ý với tôi về điểm này.

NT:  Tôi nghe nhiều phiên bản đã bao năm nay, từ tiêu chuẩn Astrud & João Gilberto, cổ điển Sinatra hoặc Helen Merrill, hiện đại như Diana Krall vì nhạc phẩm này quá phổ thông. Cho nên lúc quyết định thâu bài này, tôi hơi bị chi phối bởi nhiều cách trình bày khác nhau.  Như bạn nói, nhịp là một vấn đề vì bossa nova đầy nhịp chõi.  Cách phân câu lại là một vấn đề khác.  Bạn bảo tôi phải hát 6, 7 trường canh bằng một hơi.  Tôi nghĩ gắng gượng lắm thì cũng có thể được, nhưng nghe chắc rất cương, thiếu tự nhiên.  Tôi để ý ca sĩ lão thành như Rosemary Clooney cũng lấy hơi ở những nhịp lẻ, nơi ý nhạc cho phép mình ngắt câu, không chỉ theo nhạc điệu như lúc chơi thuần khí cụ.
Theo tôi, nếu bài này chỉ hoà nhạc, thì tiết tấu sẽ là một trong chính điểm.  Nhưng nếu có ca từ, thì lời ca sẽ phải chuyên chở ý nhạc đến thính giả.  Đây là một khía cạnh khá quan trọng để người nghe bắt nắm được cái tình cảm của ca khúc.
Lại phải nói thêm, tôi chọn chuyển ngữ nhạc phẩm này từ nguyên bản tiếng Ba-Tây, theo thông lệ tránh “tam sao thất bổn”, mặc dù tôi cũng thích bản anh ngữ của Norman Gimbel sống động hơn.

Nàng Ipanema

Dáng em sao yêu kiều quá
Khi chân em nhẹ bước đi ngang trên hè phố
Mang theo em biển nắng
Thơm thơm trong làn gió
Thêm xôn xao hồn anh

Nắng trên da em nồng cháy
Lay lay theo nhịp bước chân em đi tựa những
Câu thơ hay lời hát
Samba từng nốt
Thêm say say hồn anh

Ôi, cớ sao anh thấy cô quạnh thêm
Ôi, bỗng nhiên anh thấy sao buồn tênh
Ôi, mắt môi kia vẫn xa vời xa
Vì em quá tuyệt vời trong bao ao ước
Ai đó sẽ được cùng em chung bước

Biết khi yêu là phút giây cho đời sống
Thêm bao nhiêu hạnh phúc, bao yêu đương nồng cháy
Thênh thang em nhẹ bước
Em đi ngang đời anh

Garota de Ipanema

Olha que coisa mais linda,
Mais cheia de graça
É ela menina
Que vem que passa
Num doce balanço
Caminho do mar

Moça do corpo dourado
Do sol de Ipanema
O seu balançado
É mais que um poema
É a coisa mais linda
Que eu já vi passar

Ah, porque estou tão sozinho
Ah, porque tudo e tão triste
Ah, a beleza que existe
A beleza que não é só minha
Que também passa sozinha

Ah, se ela soubesse
Que quando ela passa
O mundo sorrindo
Se enche de graça
E fica mais lindo
Por causa do amor
%d bloggers like this: