Ai Điếu João Gilberto

Lời Việt: Nguyễn Thảo & Lê Vũ
Trình bày: Nguyễn Thảo, Lê Vũ
& Hồ Đắc Anh Thi
Hòa âm & phối khí: Lê Vũ
Final mix: LeVuMusic Studio
Photo: osdivergentes.com.br
Graphics: MarcMarc

NT: Ngày 6 tháng 7 năm 2019, người ca sĩ Ba Tây João Gilberto đã giã từ thế giới, mang theo ông tiếng hát nhẹ nhàng tình tứ của thập niên 50 và những tình ca lãng đãng bossa nova mà ông đã khai phá.  Vào thời bấy giờ, nhạc điệu samba rộn ràng cuống quít khắp nơi trên vùng đất Nam Mỹ này, Gilberto đã giảm tốc độ của samba, dẫn dắt người nghe qua những hợp âm mới lạ của thể nhạc jazz, trên những nhịp chỏi của tiếng đàn guitar của ông.  Và ông đã cất tiếng hát.

Chris Richard, người điểm nhạc của The Washington Post cho rằng, “Giọng hát của [Gilberto] nghe thật là thân mật – du dương hơn cả tiếng thở dài, nhịp nhàng hơn cả lời tình tự, nhưng chỉ hơn chút xíu mà thôi.”  Ông còn thêm, “Mỗi âm thanh hiện ra từ trên môi của ông ta mang cả một trời thoải mái tự tại.  Nhưng chúng ta phải hiểu rằng, ông đã tốn biết bao công sức để tìm cho ra chốt điểm ma mị ấy, nơi mà từng làn hơi thở đã hóa thành âm nhạc.”

LV: Nói đến bossa nova của Ba Tây thì phải nói đến João Gilberto, người được cho là “sư tổ” của bossa nova vì ông là nhạc sĩ tiên phong đã đưa tiết tấu đặc biệt bossa nova này đến tầm vóc vĩ đại của ngày hôm nay.  Nhạc phẩm Garota de Ipanema là một bossa nova thật tiêu biểu mà ai yêu chuộng giai điệu này đếu phải biết. Tôi rất thích bài này nên đã hòa 2 phiên bản khác nhau, một cho bạn và một cho Hồ Đắc Anh Thi. Tôi chắc rằng thể nào tôi cũng sẽ trở lại Garota de Ipanema với một phiên bản khác nữa trong tương lai, hy vọng với một giọng hát khác. Mong rằng hồn nhạc bossa nova sẽ mãi vang vọng với thời gian.

NT: Bài nhạc Garota de Ipanema là một trong những ca khúc nổi tiếng của ông, viết bởi Antônio Jobim , và cũng là bài nhạc đầu tiên đưa Astrude Gilberto vào làng âm nhạc thế giới trong phiên bản Anh ngữ The Girl from Ipanema.  Sau đây là những ca khúc tiêu biểu của João Gilberto đã xuất hiện trên KẻJazz, xin đăng lại như một ai điếu cho người nhạc sĩ tài hoa João Gilberto.

Nước Mắt Chốn Thiên Đường

Nhạc & lời: Eric Clapton & Will Jennings
Lời Việt: Nguyễn Thảo
Trình bày: Lê Vũ
Hòa âm & phối khí: Lê Vũ
Ghi âm & final mix: LeVuMusic Studio
Photo & graphics: MarcMarc

NT:  Trước hết, tôi phải xin lỗi bạn vì tôi cứ loay hoay hoài với lời Việt.  Theo thói thường, sau khi dịch xong, tôi thảy bài viết qua một bên.  Mấy ngày sau, hoặc có khi cả mấy tuần sau, tôi lôi ra đọc lại để xem từ ngữ mình dùng có chính xác, ý tưởng có suông sẻ mạch lạc, v.v… rồi tôi mới gửi cho bạn (ngoại trừ vài trường hợp đặc biệt).  Nhạc phẩm này không ngoại lệ.  Nhưng không hiểu vì sao tôi cứ trở đi trở lại với một vài chỗ.

Có lẽ vì Eric Clapton viết nhạc phẩm này khi đứa con trai của anh ta qua đời, và anh đã phân vân, “Sẽ còn nhớ tên của ba nếu con gặp lại ba trên thiên đàng? Mọi thứ vẫn giống như ngày xưa nếu con gặp lại ba trên thiên đàng?”  Nhưng sau đó “Ba phải vững mạnh để tiếp tục sống vì ba biết mình không thuộc về chốn thiên đàng” và đoạn kế tiếp “vì ba biết ba không thể nào ở lại thiên đàng”.  Hai câu này đã làm tôi thật phân vân.  Tôi đã không biết dịch sao cho rõ niềm đau khổ của tác giả.  Chính vì vậy mà tôi cứ viết đi viết lại nhưng vẫn không thấy ổn và đã làm bạn phải mất công thâu tới thâu lui.

LV: Tôi cũng biết bối cảnh của nhạc phẩm này. Thế nên tôi hơi ngập ngừng khi lời dịch của bạn lại nói đến “em” và “ta”. Nhưng nghĩ lại thì cũng đúng phải dịch như thế này chứ không sẽ khó hát như thế nào cho đúng với lời Việt. Tôi rất thưởng thức cách phát triển của giai điệu bài này. Cách chuyển hợp âm của Eric Clapton thật thấm thía, thật khít khao. Phải nói là tuyệt vời. Bởi thế tôi hứng khởi bắt tay vào việc ngay.

NT:  Tôi nhớ từ những cuốn sách trong Tự Lực Văn Đoàn, người miền Bắc thường gọi con lúc còn nhỏ bằng “em”, và khi trưởng thành bằng “anh” hoặc “chị”.  Ở bài nhạc này, tôi chọn “em” và “ta” để tránh phái tính của một số đại từ nhân xưng trong tiếng Việt.  Ngoài ra, “em” và “ta” còn hàm ý một khoảng cách, thời gian hoặc không gian, nếu bạn nghĩ đến một kẻ ở trên thiên đàng và kẻ kia còn dưới dương trần.

Tôi dịch bài nhạc này xong mà trong tâm không biết ai sẽ hát.  Tôi cũng không nghĩ bạn sẽ làm hòa âm ngay.  Thế nhưng bạn đã gửi tôi bản nháp chẳng bao lâu sau đó.  Nghe bạn hát, tôi thấy quá tuyệt; không ai có thể hát hơn thế nữa.  Không biết có gì đó, trong cách bạn phát âm, trong cách dứt câu, trong cách thở, thật là phù hợp với ca khúc này.

LV: Tôi thật không có ý định hát bài này. Tôi không cho là giọng hát tôi phù hợp với bài. Tôi không nghĩ tôi chuyên chở được cái đớn đau của tác giả qua giọng hát của mình. Nhưng không ngờ là bạn lại thích cách tôi hát (?). Thôi đành theo ý bạn vậy…

Nước Mắt Chốn Thiên Đường

Em còn có nhớ ta
Nếu giữa chốn thiên đường thấy nhau?
Có còn giống lúc nao
Nếu giữa chốn thiên đường thấy nhau?
Ta luôn cố tin, gian nan sẽ qua
Vì ta biết chốn ấy thiên đường chẳng phải cho ta

Có cười nắm lấy tay
Nếu giữa chốn thiên đường thấy nhau?
Sẽ dìu dắt sát bên
Nếu giữa chốn thiên đường thấy nhau?
Trên muôn lối đi, ta luôn mãi tìm
Vì ta biết chốn ấy thiên đường chẳng giữ ta lâu

Sẽ lao đao với đời
Ngã gục với thời gian
Vỡ tan con tim này
Chỉ còn biết cầu xin, nguyện cầu xin 

Bên kia vách ngăn, là đời yên bình
Và ta biết chốn ấy thiên đường, nước mắt sẽ thôi rơi


Tears in Heaven

Would you know my name
If I saw you in heaven?
Would it be the same
If I saw you in heaven?
I must be strong and carry on
'Cause I know I don't belong here in heaven

Would you hold my hand
If I saw you in heaven?
Would you help me stand
If I saw you in heaven?
I'll find my way through night and day
'Cause I know I just can't stay here in heaven

Time can bring you down
Time can bend your knees
Time can break your heart
Leave you begging please

Beyond the door there's peace I'm sure
And I know there'll be no more tears in heaven
%d bloggers like this: