Lời Từ Ly Nghe Nhói Đau

• Nguyên tác: It Hurts to Say Goodbye
• Nhạc: Arnold Goland
• Lời: Jack Gold
• Tựa Pháp: Comment te dire adieu
• Lời Pháp: Serge Gainsbourg
• Lời Việt: Nguyễn Thảo
• Trình bày: Minh Nguyệt
• Hòa âm & phối khí: Lê Vũ
• Ghi âm: Trí Bùi Studio
• Final mix: LeVuMusic Studio
• Graphics: Concept by MarcMarc

NT:  Có câu chuyện như sau:  Thời chưa có đèn điện, người đi ban đêm phải dùng lồng đèn có đốt nến để soi đường.  Một người mù  đi thăm bạn, lúc về thì đêm đã khuya.  Người bạn đưa cho ông ta một cây đèn để đi đường.  Ông ta phản đối, “Tôi đâu cần có đèn.  Bóng tối và ánh sáng đều giống như nhau đối với tôi.”

“Tôi biết ông không cần đèn để tìm đường về nhà,” người bạn bảo ông, “nhưng nếu ông không dùng đèn, những người khác không thấy, họ có thể tông vào ông.”

Rồi lại có một bổn khác cũng về chuyện người mù, cũng được người bạn cho mượn cây đèn để đi về ban đêm.  Lúc gần đến nhà, thì ông ta bị ai đó đâm sầm vào người.  Người mù la ầm lên, “Bộ mấy người không thấy cây đèn của tôi à?” 

Một người khách bộ hành lên tiếng, “Tội nghiệp chưa, cây đèn của ông ta đã tắt từ bao giờ.”

Có lẽ bạn sẽ tự hỏi: thật quái gỡ.  Tuần trước thì nói chuyện ông Hỗn Độn.  Tuần này thì kể chuyện người mù xách đèn lồng.  Thật chẳng hiểu ông nội này muốn gì.

Bạn biết không, trong hành trình của KẻJazz, tôi và bạn cũng giống như ông mù này.

Thật may mắn khi ta có những người bạn đồng hành như Minh Nguyệt, Triệu Vinh, Anh Thi, Ngô Nhật Trường, Thu Hiền, Đại Quỳnh, Quý Anh, Hồng Phạm, Kim Loan, Ngu Yên, Ngô Minh Trí…  Đây là những thân hữu đã cho KJ mượn chiếc đèn để tiếp tục mò mẫm đi tới.  Đi đâu thì tôi, và chắc cũng như bạn, vẫn chưa biết.

Nhưng vẫn phải thành thật cám ơn những người bạn đã cho mượn đèn.

Lại nói về ca khúc hôm nay.  Một buổi tối lướt trên YouTube, tôi đã nghe một cô ca sĩ có vẻ nghiệp dư nhưng rất súc tích.  Khi cô cất tiếng hát những dòng chữ đầu tiên trong ca khúc It Hurts to Say Goodbye này, một dòng điện truyền từ màn hình, xuyên qua headphone, đã chảy vào người làm tôi thấy rờn rợn một cảm giác thật mãnh liệt.

Thật kỳ lạ.  Âm nhạc bừng bừng như một khối lửa.

Rất cảm kích khi Minh Nguyệt nhận lời hát bản tiếng Việt cho KJ.  Cô có một giọng hát sắc bén nhưng nồng nàn.  Câu hát của cô rất suông sẻ tự nhiên như những lời tâm tình thật chân thành.  Hơn nữa, cô rất mê những bài hát có hơi hướm blues là một loại nhạc ít ca sĩ có thể chuyên chở.  Thế nên, Lời Từ Ly Nghe Nhói Đau này là của Minh Nguyệt, và thật là… Minh Nguyệt.

Cám ơn Minh Nguyệt, một lần nữa, đã cho mượn cây đèn để tôi và bạn đi tới.

LV: Đọc chuyện bạn kể thấy tức cười: Người mù không cầm gậy mà lại cầm đèn! Khó tin nhưng… không có thiệt! Tôi thì cho rằng bạn và tôi và Kejazz là kẻ sáng mắt nhưng lại chọn chốn đầy bóng tối mò mẫm mà đi. Bởi thế mới cần mượn đèn của bạn hữu mà để tìm phương hướng.

Riêng tôi thì nghĩ là mình điếc hơn là mù. Hay ít nhất cũng là tai nghe nghễnh ngãng. Nghe nhưng không nhận ra, không cảm thấy. Hay là cái nghe của mình bị định kiến làm cho thui chột. Trường hợp này rất rõ ràng mỗi khi tôi nghe lại một số bài tôi đã thực hiện trước đây. Nghe lại thấy phải thật tự lấy làm mắc cỡ! Hiển nhiên là định kiến của tôi lúc đó đã khiến cho tôi không nghe ra được sai lầm của mình. 

Định kiến cá nhân là cái khó khắc phục nhất. Mỗi khi dàn dựng một bài nhạc qua một phong cách khác với lối cũ thì tôi thấy việc thuyết phục người hát theo với ý nhạc, tiết tấu mới là khó nhất. Từ khái niệm trong đầu của kẻ thực hiện này cho đến làn hơi, câu hát nơi miệng của người hát  là một chuỗi dây vô hình mà tôi luôn hy vọng nó được liền lạc, thông suốt. Tôi luôn hy vọng như thế. Cũng giống như kẻ mù dở không gậy phải mượn đèn để đi trong đêm tối, chỉ mong sao đèn không tắt, mình không vấp ngã, trước khi về đến nơi, đến chốn. 

Lời Từ Ly Nghe Nhói Đau

Xiết em trong vòng tay cho tràn khát khao
Nói yêu em vì đêm không còn quá lâu
Một lần yêu như thể không sao xa rời
Lời từ ly nghe buốt đau

Hãy cho em chìm trong hơi nồng gối chăn
Xóa không sao được bao kỷ niệm khắc sâu
Giọt lệ kia xin giữ trên môi nhạt màu
Lời từ ly thêm nhói đau

Dù anh nơi xa khuất
Anh vẫn mãi thật gần trong lòng em
Mãi mang trong tim em
Một hình bóng anh mà thôi

Đến khi đêm rồi tan, mặt trời sẽ lên
Đến khi mưa ngừng rơi, bầu trời ngát xanh
Đợi mong cho đến lúc, bên em anh về
Lời từ ly luôn xót đau

It Hurts to Say Goodbye

Take me in your arms and hold me tight
Tell me that your love is mine tonight
Say that everything will turn out right
It hurts to say goodbye

Let me know the thrill of your embrace
Memories that time can not erase
While I kiss the teardrops from your face
It hurts to say goodbye

Wherever you are
You will always be near to me
Wherever I go
You'll be here in my heart

'Til the sun comes shining through again
'Til we see a sky of blue again
'Til I'm back with you, my love, 'til then
It hurts to say goodbye

Thanh Xuân Ngậm Ngùi

• Nguyên tác: Ma jeunesse fout l’camp
• Nhạc & lời: Guy Bontempelli
• Lời Việt: Nguyễn Thảo
• Trình bày: Kim Loan
• Hòa âm & phối khí: Lê Vũ
• Ghi âm: Phòng thâu Phan Thụy Khánh
• Final mix: LeVuMusic Studio
• Photo & graphics: MarcMarc

NT:  Tôi tự hỏi: Dịch, chẳng hạn như dịch nhạc, thì phải như thế nào?

Ngoài vấn đề dịch cho đúng nghĩa.  White là trắng.  Black là đen.  Giống như thơ, trong nhạc nhiều lúc gặp phải những nhóm chữ tối nghĩa đòi hỏi nhiều tìm tòi suy tư để dịch không “quá sai” ý tác giả.  Trong bài Je suis malade, có câu “pourtant moi j’avais du talent avant ta peau” thật quả tình tôi mù tịt.  Tra khảo trên mạng cũng như hỏi những người bạn Pháp của tôi đã không mang lại một câu trả lời nào cho vừa ý. Cái cảm nhận chỉ là một mang máng của một chấp nhận, một thiệt thòi.

Về một khía cạnh khác, văn phong của tác giả có cần phải được chuyển tải bằng cách nào để giữ cho khá toàn vẹn?  Hoặc ít hoặc nhiều, cá tính của người dịch vẫn xuất hiện qua những chọn lựa từ ngữ hoặc cách hành văn.  Ví dụ như trong ca khúc này, liệu cái lãng đãng mơ màng của nguyên tác cho phép ta dùng từ ngữ khô khan triết lý hoặc chắc nịch cường điệu mặc dù những từ ngữ đó mới thật chính xác? Rồi trên phương diện văn hóa địa phương, bằng cách nào ta có thể cho thính giả cảm nhận được bài nhạc từ Pháp hoặc Nhật hoặc Ba Tây?  Và thời điểm của ca khúc: thời hoàng kim của jazz, thời hippy, thời  hiện đại?

Tôi nói như vậy vì đó là vài điều tôi vẫn cưu mang mỗi khi ngồi trước một tác phẩm.  Tôi thường hình dung đến khung cảnh trong đó những nhân vật lần lượt xuất hiện, những diễn biến, những mẫu đối thoại.  Tôi hình dung đến những chi tiết trong không gian đó, đến màu sắc của bối cảnh, đến ánh sáng, đến ngay nhạc nền: tiếng dương cầm, phong cầm, tây ban cầm, kèn, hay cả sự im lặng.

Trong ca khúc Ma jeunesse fout l’camp, tôi bắt gặp một cô gái, có lẽ là Francoise, và trong ký ức, hình ảnh một người tình không rõ mặt.  Bối cảnh là một cánh rừng, xuất hiện qua nhiều thời gian khác nhau.  Không đối thoại; chỉ độc thoại.  Một loại overvoice.  Và nhạc nền thật chậm rãi, thật lắng đọng.

Sau khi viết xong lời nhạc cho Thanh Xuân Ngậm Ngùi, ngồi đọc lại, tôi bắt gặp một thời nào thật xa xưa của tuổi thơ.  Những ngày tháng rong chơi ở một thành phố biển.  Những năm dài tháng rộng nào tôi đã rộn ràng đón nhận những cảm xúc mới lạ rờn rợn thịt da, khi bắt gặp nhịp tim trong lồng ngực phập phồng đập sai nhịp vì một mùi tóc, một nắm tay, một ánh mắt nhìn, một tiếng gọi thì thầm.  Và một hình thức nào đó, nhạc Trịnh văng vẳng từ ký ức thật xa xăm tưởng chừng đã quên từ lâu.

Thành thử ra tôi cũng chẳng biết văn phong nguyên tác như thế nào nữa…

Thanh Xuân Ngậm Ngùi

Rồi một thời thanh xuân ấy
Như câu thơ dứt trong ngỡ ngàng
Là từng vần thơ theo nhau
Phai theo những vết thời gian
Còn lại gì khi đã hết?
Công viên nước đã khô đáy hồ
Đồng cỏ một màu hoang phế
Thanh xuân phất phơ nhạt mờ

Rừng ngày xưa thôi ghé thăm
Còn vệt chân trên lối đi?
Âm ba bao lời thơ cũ
Còn trên lá khi mưa về?
Câu hát cho người xa vắng
Có bấc giác nhói trong tim?
Tên ai bây giờ đâu nhớ
Sao giờ đây như đã quên

Rừng ngày nao ta ghé chơi
Tìm từng cụm violette
Cơn mưa bất chợt buông xuống
Mờ phai dấu chân lối về
Câu hát xưa hồn nhiên quá
Thênh thang những chốn đã qua
Nhưng nay sao không nhớ ra
Chỉ thấy tiếc thương nhạt nhòa

Một thời nào thanh xuân ấy
Thôi âm vang tiếng guitar buồn
Tuổi trẻ nhẹ nhàng ra đi
Đi trong những bước lặng im
Còn gì thời thanh xuân ấy?
Môi khô, mắt đã thôi xanh màu
Dù còn vài nụ hoa thơm
Vương trên tóc phai xuân thì

Rừng ngày xưa thôi ghé thăm
Ngày mùa thu rơi lá nâu
Cho ta mơ làn hơi ấm
Mùa xuân vẫn sao mịt mù
Thôi nhé, đâu còn tia nắng
Con tim sẽ ngủ im lìm
Trong đêm đen dài xa vắng
Đêm dài cho ai lãng quên?

Rừng ngày nao thôi ghé thăm
Ngậm ngùi thanh xuân quá mau
Theo đôi chân người xa khuất
Ngày xưa bước chân theo nhau
Xin giữ trong lời thơ cũ
Hương thanh xuân dẫu nát nhàu
Mai sau kia ai quay về
Dòng nước đã trôi qua cầu

Ma jeunesse fout l’camp

Ma jeunesse fout l'camp
Tout au long d'un poème
Et d'une rime à l'autre
Elle va bras ballants
Ma jeunesse fout l'camp
À la morte fontaine
Et les coupeurs d'osier
Moissonnent mes vingt ans

Nous n'irons plus au bois
La chanson du poète
Le refrain de deux sous
Les vers de mirliton
Qu'on chantait en rêvant
Aux garçons de la fête
J'en oublie jusqu'au nom
J'en oublie jusqu'au nom

Nous n'irons plus au bois
Chercher la violette
La pluie tombe aujourd'hui
Qui efface nos pas
Les enfants ont pourtant
Des chansons plein la tête
Mais je ne les sais pas
Mais je ne les sais pas

Ma jeunesse fout l'camp
Sur un air de guitare
Elle sort de moi même
En silence à pas lents
Ma jeunesse fout l'camp
Elle a rompu l'amarre
Elle a dans ses cheveux
Les fleurs de mes vingt ans

Nous n'irons plus au bois
Voici venir l'automne
J'attendrai le printemps
En effeuillant l'ennui
Il ne reviendra plus
Et si mon cœur frissonne
C'est que descend la nuit
C'est que descend la nuit

Nous n'irons plus au bois
Nous n'irons plus ensemble
Ma jeunesse fout l'camp
Au rythme de tes pas
Si tu savais pourtant
Comme elle te ressemble
Mais tu ne le sais pas
Mais tu ne le sais pas