Khoảng Trống

• Nguyên tác: Empty Chairs at Empty Tables
• Nhạc: Claude-Michel Schönberg
• Lời: Herbert Kretzmer
• Lời Việt: Nguyễn Thảo
• Trình bày: Nguyễn Thảo
• Hòa âm & phối khí: Lê Vũ
• Ghi âm: ElevenSixteen Soundscape
• Final mix: LeVuMusic Studio
• Graphics concept by MarcMarc

NT:  Nhiều hôm, trong buổi chiều dần tối, ngồi một mình với ly rượu, bất chợt một câu nhạc làm tôi nghe trong trống vắng vang dội quá khứ, dập dồn như những con sóng ngày biển động. 

There’s a grief that can’t be spoken
There’s a pain goes on and on
Empty chairs at empty tables
Now my friends are dead and gone

Người hát có một giọng rất trẻ.  Chẳng quan trọng gì.  Căn phòng chập choạng trong bóng chiều.  Cũng chẳng hề gì.  Chợt như thấp thoáng những chiếc bóng.  Ai đó? Những khuôn mặt trai trẻ quen thuộc.  Những áo chemise trắng có phù hiệu khâu trên túi.  Những quần tây xanh đen.  Những ánh mắt ngời sáng.  Những bàn tay còn lem dấu mực.

Tuổi trẻ của chúng tôi trên đất nước Việt Nam đó.

Chúng tôi có hai mươi năm làm tuổi trẻ
Chưa bao giờ hưởng trọn một ngày vui
Khi lớn lên quê hương chung lửa đỏ
Tuổi thanh xuân mà lỡ mất nụ cười
*

Hai mươi năm.  Một phần tư một đời người.  Một phần tư, nhưng tờ giấy trắng đã loang lổ máu xương, đã nhàu nát bạo quyền, đã lỗ chỗ bom đạn.  Hai mươi năm tuổi trẻ u ám thê lương.

Bạn bè chúng tôi,
bao nhiêu người tắt thở
cho một đêm sống còn
bao nhiêu người không ngủ
cho một đêm bình an
*

Chúng tôi đã sống từng ngày như thật bình thường, nhưng ai dám nói những kinh hoàng của chiến tranh đã không gây tổn thương trong tâm hồn chúng tôi?  Ai dám bảo đảm tâm hồn chúng tôi đã không bị què quặt tàn phế vì cuộc chiến? 

Ôi những đêm đen này mở mắt ra còn thấy
Ôi tiếng bom đạn này nổ trong óc chúng ta
Ôi những đêm đen này xin bạn bè xích lại
Nhìn nhau rõ mặt mày xem mất còn những ai
*

Rồi chiến tranh chấm dứt năm 75.  Kẻ thắng người thua.  Nhưng mất mát thật quá nặng nề.

Tôi ngơ ngác trên xứ lạ.  Không một người bạn mà tôi có thể nói về những gì làm tôi bức rức băn khoăn.  Không một người mà tôi tựa lưng ngồi nhìn buổi hoàng hôn sắp tắt lịm và toan tính cho ngày hôm sau. Không một người mà tôi có thể òa lên khóc vì những cảm xúc bị dồn nén từ lâu mà không cần biết họ sẽ nghĩ gì.

Không còn hứa hẹn.  Không còn mơ ước. 

Bao nhiêu năm tuy sống an lành nhưng tôi vẫn giật nảy mình mỗi khi nghe tiếng động lớn, vẫn thỉnh thoảng ú ớ cơn ác mộng trên đoạn đường di tản từ Nha Trang vào Sài Gòn.  Rồi thức dậy, vẫn sửa soạn đi học đi làm như không có gì đã xảy ra.

Rồi một buổi chiều nọ, ngồi lắng nghe tiếng hát của gã trẻ tuổi.

Oh my friends, my friends forgive me
That I live and you are gone
There’s a grief that can’t be spoken
There’s a pain goes on and on

Tự nhiên tôi ứa nước mắt.  Ngực nghe nặng nề như nghẹt thở. 

Chúng tôi có hai mươi năm làm tuổi trẻ
Có hai mươi năm làm lở dở cuộc đời
Rồi hôm nay…
*

* Hai Mươi Năm Làm Tuổi Trẻ, Vũ Thành An

Khoảng Trống

Không sao nói ra nỗi chua cay này
Không sao dứt đi cơn đau triền miên
Những khoảng trống quanh đây nơi chỗ ngồi
Vẫn nhớ thương những người đã mất

Nơi đây vẫn âm ba câu lên đường
Ngọn lửa thắp nay vẫn như còn kia
Bao mơ ước cho nhau mai sau này
Nhưng sáng mai chẳng hề thấy về

Đêm nao bên nhau, khuất nơi góc phòng
Bao đôi mắt rực sáng chung nỗi niềm
Rồi cùng vang câu hát nao nao lòng
Mà giờ ta nghe, vẫn nghe
Lời ca tha thiết, tiếng ca oai hùng
Thành khúc tiễn đưa phút sau cùng
Bên giây kẽm gai giăng lạnh lùng
Hừng đông

Anh em hãy thứ tha cho tôi vì
Anh em chết nhưng tôi vẫn còn đây
Bao chua chát nói không sao nên lời
Và vết thương muôn đời còn tươi

Trên vuông kính thấy in khuôn mặt người
Những chiếc bóng im hơi trên sàn xưa
Những khoảng trống quanh đây sao xa lạ
Khi chúng ta không còn gặp nhau

Anh em hỡi, xin chớ hỏi tôi hoài
Hy sinh đó, hy sinh rồi được chi?
Những khoảng trống quanh đây nay im lìm
Nơi tiếng ca đã ngừng muôn đời

Empty Chairs at Empty Tables

There's a grief that can't be spoken
There's a pain goes on and on
Empty chairs at empty tables
Now my friends are dead and gone

Here they talked of revolution
Here it was they lit the flame
Here they sang about tomorrow
And tomorrow never came

From the table in the corner
They could see a world reborn
And they rose with voices ringing
And I can hear them now!
The very words that they had sung
Became their last communion
On this lonely barricade
At dawn

Oh my friends, my friends forgive me
That I live and you are gone
There's a grief that can't be spoken
There's a pain goes on and on

Phantom faces at the window
Phantom shadows on the floor
Empty chairs at empty tables
Where my friends will meet no more

Oh my friends, my friends
Don't ask me what your sacrifice was for
Empty chairs at empty tables
Where my friends will sing no more

Giây Phút Êm Đềm

• Nguyên tác: A Time for Us (nhạc phim Romeo & Juliet)
• Nhạc: Nino Rota
• Lời: Lawrence Kusik & Edward Snyder
• Lời Việt: Phạm Duy
• Trình bày: Đại Quỳnh
• Hòa âm & phối khí: Lê Vũ
• Ghi âm: Fiori Studio
• Final mix: LeVuMusic Studio
• Graphics: Concept by MarcMarc

NT: Tôi vẫn nhớ lần đầu xem phim Romeo và Juliet, lúc đó tôi khoảng 13 tuổi, cái tuổi thẩn thẩn thờ thờ, dở dở ương ương, với một cái đầu u mù mộng mị,  Romeo-Juliet, như tôi và lũ bạn vẫn gọi, đã trở thành một loại kinh thánh về tình yêu.  Ở cái tuổi đó, cảnh Leonard Whiting tỏ tình với Olivia Hussey trong vườn nhà, cảnh chàng trần truồng nằm ngủ bên nàng, cũng như vào giây phút cuối của đôi tình nhân trong hầm tối, đã gieo ấn tượng thật choáng váng trong tôi. 

Và ca khúc của nhạc phim được trình bày bởi Glen Weston: What is a Youth? đã làm tôi chơi vơi trong những xúc cảm thật lạ lẫm.

Sau này, tôi lại được nghe A Time for Us với tiếng hát ấm áp của Andy Williams.  Nhưng ủa, sao lạ vậy kìa?  Giai điệu của phần điệp khúc của A Time for Us chẳng giống gì bài nhạc tôi đã nghe trong phim.

Tìm hiểu qua Wiki vẫn không giải thích được gì hơn.  Phần nhạc được viết bởi nhạc sĩ Nino Rota vào tháng Mười năm 1968.  Trong phim, lời ca của What is a Youth? được viết bởi Eugene Walter vào cùng thời gian này.  Một năm sau, không rõ vì lý do gì, A Time for Us xuất hiện với lời ca mới của Eddie Snyder và Larry Kusik, tuy cùng giai điệu, nhưng khác ở phần điệp khúc.  Trang Wiki chỉ viết: điệp khúc khác vì ca từ khác. Chẳng lẽ nhạc sĩ Rota đã viết lại giai điệu chỉ vì Eddie và Larry viết lời khác?

Chỉ trong một bài viết đăng ở trang mạng LFQ.salisbury.edu mới nhắc đến phần nhạc sĩ Henry Mancini đã hòa âm lại ca khúc này vào năm 1969, và đã quyết định loại bỏ đoạn điệp khúc của Nino Rota vì nó quá dài và quá cổ điển (pavane của thế kỷ 16).  Thay vào đó, ông đã viết lại đoạn điệp khúc ngắn gọn hơn, như ta biết qua ca khúc A Time for Us.  Eddie và Larry đã dựa vào phiên bản hòa âm này.

Cover (lại nhạc cover) là một phản hồi một tác phẩm của một nghệ sĩ khác, chuyển đạt bằng cách đặt những đặc điểm của nguyên tác vào khung cảnh mới.  Một trong những điều kiện là phải làm thế nào để người thưởng lãm vẫn có thể nhận ra được nguyên bản, nhưng cùng một lúc, cũng nhận ra cái dị biệt của bản cover.  Lẽ dĩ nhiên, đó cũng chỉ là một điều lệ lỏng lẻo được một số người tuân theo, vậy thôi.  Ở đây, rõ ràng là bản cover A Time for Us đã ăn đứt nguyên tác trên nhiều diện.

Và như thế, một bản nhạc dịch cũng chỉ là một bản cover, nhất là khi được chuyển qua tiếng Việt là một thanh ngữ, không ít thì nhiều sẽ có những dị biệt về cả giai điệu lẫn ca từ.

Ở Việt Nam, ca khúc A Time for Us này được Xuân Vinh chuyển thành Tình Sử Romeo và Juliet, được biết nhiều qua tiếng hát của Thanh Lan trước năm 1975.  Phạm Duy cũng đã viết lời trong bản Giây Phút Êm Đềm mà lần này tôi mới được nghe lần đầu qua tiếng hát của Đại Quỳnh.

LV: Lần đầu nghe Đại Quỳnh hát tôi đã nghĩ đến nhạc phẩm A Time For Us này. Phong thái cổ điển trong cách trình bày của anh rất phù hợp với nét nhạc xa xưa của bài. Thế nhưng khi dàn dựng bài tôi vẫn cố tình làm cho khác đi nguyên bản đã nghe từ trước nay trong nhịp phách 3/4 chậm. Tôi cho rằng chuyển qua 4/4 để đổi cách bỏ câu (phrasing) là một lựa chọn hợp lý nhất. Tìm tòi trên mạng tôi cũng thấy có một vài cover của bài đã được chuyển qua 4/4. Tôi mừng là đã cũng có người đồng quan điểm với mình.

Có thể nói là hòa âm cho Giây Phút Êm Đềm mang tính cách nửa cổ điển, nửa hiện đại với sắc thái nhạc pop. Một hài hòa giữa quá khứ và hiện thực. Mong rằng Đại Quỳnh trong Giây Phút Êm Đềm cũng sẽ thuyết phục được người nghe với tâm tình đó.

Giây Phút Êm Đềm

Giây phút êm đềm
Tình yêu nở hoa
Lắng nghe cùng ta
Trái tim muôn đời
Với mối tình say đắm

Ngây ngất cao vời
Nụ hôn thần tiên
Tình sáng ngợi
Người hãy mau ta cùng hát
Khúc ca tình yêu

Tình hỡi về đây
Ta sẽ có nhau
Nghìn thu nào phai
Ta mãi còn nhau

Giây phút êm đềm
Lệ giăng bờ mi
Đắng cay còn không?
Xót xa tâm hồn
Đã qua rồi giông tố

Ta giữ lâu dài
Đừng cho nhạt phai
Một mối tình
Người hỡi trăm năm còn nhớ
Giấc mơ nào phai

A Time for Us

A time for us some day there'll be
When chains are torn by courage born of a love that's free

A time when dreams so long denied
Can flourish as we unveil the love we now must hide

A time for us at last to see
A life worthwhile for you and me

And with our love through tears and thorns
We will endure as we pass surely through every storm

A time for us, some day there'll be a new world
A world of shining hope for you and me